چطور کیفیت کار مترجم را ارزیابی کنیم؟

ترجمه کار بسیار با ارزشی است و فقط به معنایی انتقال مفاهیم از زبان مبدا به زبان مقصد نیست، بلکه باید معنا و مفهوم کلمه و جمله به درستی و کامل بیان شود تا مخاطب درک درست و کاملی از مفاهیم و مطالب داشته باشد. مهارت ارزیابی کیفیت ترجمه یکی از مهارت های مهم است که همه مترجم ها اعم از مترجم های کتاب، مترجم های تخصصی و … باید داشته باشند. با کمک معیارهای کیفیت ترجمه می توانید کیفیت ترجمه را ارزیابی کنید. در ادامه این مطلب معیارهایی را بیان می کنیم که کیفیت کار مترجم را تشخیص دهید.

معیارهای ارزیابی کیفیت ترجمه 

برای ارزیابی کیفیت ترجمه می توانید از معیارهای زیر استفاده کنید:

انتقال درست معنا و مفهوم

در اولین اقدام باید دقت کرد که هیچ بخشی از متن اصلی حذف نشود و معنای لغات و جملات به درستی بیان شود. اصطلاحات باید به درستی ترجمه شود تا مانند زبان مبدا روی مخاطب اثر بگذارد. 

توجه به سبک متن و استفاده از کلمات مناسب آن

برای ترجمه متن یا کتاب باید به شیوه و سبک نوشتاری مبدأ دقت کرد و از کلمات و عبارات  مناسب متن استفاده کنید. به طور مثال برای متن رسمی نمی توانید از کلمات محاوره ای استفاده کنید زیرا سبک و معنی نوشته به‌ درستی بیان نمی شود. 

دوری از ایجاد ابهام

در ترجمه باید از عبارات و جملاتی که ایجاد ابهام می شود و خواننده را گیج می کند دوری کرد. جملات باید به گونه ای ترجمه شود که دو مفهوم مختلف نداشته باشد. به طور مثال جمله " کودک تا پدرش را دید لباسش را مرتب کرد " می توان اینگونه برداشت کرد که کودک لباس خودش را مرتب کرد یا لباس پدرش را. 

خوانا بودن متن

متن ترجمه شده باید به گونه ای خوانا و روان باشد که خواننده به راحتی بتواند جملات و عبارات آن را بخواند و به راحتی با موضوع ارتباط برقرار کند. 

رعایت املای کلمات و قواعد دستوری

در ترجمه یک متن باید قواعد دستوری و املای کلمات به درستی انجام شود تا معنی متن به‌ درستی و خوانا به خواننده منتقل شود. 

رعایت علائم و نکات نگارشی

یکی از نکات مهم در ترجمه رعایت علائم نگارشی است. باید علائم نگارشی مانند ویرگول، دو نقطه، نقطه ویرگول، نقطه، علامت سوال و … به درستی جای گذاری شود تا مفهوم جمله به درستی و کامل بیان شود‌. 

حفظ چیدمان و پیوستگی متن

متن ترجمه شده باید از تعدادی پاراگراف تشکیل شود که بهتر است هر پاراگراف از سه تا چهار خط باشد و هر پاراگراف در مورد یک موضوع صحبت شود. باید چیدمان پاراگراف ها به ترتیب انجام شود تا بین آن‌ها ارتباط خوبی برقرار گردد. 

مدل های ارزیابی کیفیت ترجمه 

از معروف ‌ترین مدل ‌های ارزیابی کیفیت ترجمه می توان به مدل MQM یا معیارهای چند بعدی، مدل سه مرحله‌ای و مدل هم ارزی کارکردی اشاره کرد. در ادامه به این مدل ها می پردازیم:

مدل MQM یا معیارهای چند بعدی

معیارهای چند بعدی شامل سه معیار اصلی دقت، روان بودن و ظاهر و چیدمان است که برای کیفیت ترجمه باید آن‌ها را در نظر گرفت. در معیار دقت کردن مترجم باید بدون کم یا زیاد کردن متن و به درستی مفاهیم را از زبان مبدأ به زبان مقصد منتقل کرده و تمام قسمت های متن مبدأ را ترجمه کند. 
دومین معیار روان و خوانا بودن بوده که مربوط به متن مقصد است. در این معیار متن ترجمه شده باید از نظر قواعد دستوری و ساختار زبانی مطابق قواعد زبان مقصد باشد و مفاهیم را به درستی و منسجم به خواننده انتقال دهد. در آخر باید سبک ترجمه حفظ شود. آخرین معیار ظاهر و چیدمان است. در این معیار مهم ترین اصل رعایت نظم می باشد. به این معنی که باید نکات مربوط به تایپ از جمله حاشیه بندی، جدول، قلم، پاورقی و … رعایت شود. 

مدل سه مرحله‌ای 

اولین مرحله این مدل بررسی معنا است. در این ناحیه باید معنا و مفهوم متن به درستی و با دقت خیلی‌ زیاد  به زبان مقصد منتقل شود. در مرحله دوم سبک متن و لحن رسمی یا محاوره ای آن باید به درستی منتقل شود و جملات و عبارات باید روان و قابل درک باشد. 
در مرحله سوم ظاهر متن بررسی می شود. در این مرحله قواعد دستوری،  املای کلمات و پاراگراف و سطربندی بررسی می شود. 

مدل هم ارزی کارکردی

در این مدل مترجم با درک متن و با توجه به سبک و لحن متن مبدأ، مفهوم و معنی متن را به خواننده منتقل می کند. هدف اصلی مدل هم ارزی کارکردی این است که خواننده متن ترجمه شده همان حس مخاطب متن مبدأ را تجربه کند. 

ویژگی ترجمه با کیفیت

برای ترجمه رسمی اسناد و مدارک باکیفیت بالا چند تا ویژگی باید رعایت شود که در ادامه به آن‌ها اشاره می کنیم: 
●    روان و خوانا بودن متن
●    قابل فهم و دقیق بودن متن
●    انتقال مفاهیم با دقت
●    حفظ سبک و لحن متن
●    یکپارچگی و انسجام متن
●    رعایت علائم نگارشی و قواعد دستوری 
●    صحیح بودن املای کلمات
●    چیدمان درست پاراگراف‌ها و جملات
●    استفاده از معادل‌های رایج و درست در زبان مقصد 

مترجم ها چگونه کیفیت ترجمه خود را ارزیابی کنند؟

برای ارزیابی دقیق و با کیفیت بهتر است مترجمان بعد از اتمام ترجمه آن را ارزیابی و اصلاح کنند که بهتر است در صورت داشتن زمان کافی بعد از چند ساعت یا حتی یک روز بعد از اتمام ترجمه آن را ویرایش و اصلاح کنند تا با ذهنی باز و به دور از متن مبدأ، متن مقصد را با جملات و عبارات درست ترجمه کنند. در صورت طولانی بودن متن بهتر است بعد از چند صفحه ویرایش و ارزیابی انجام شود تا از خستگی ذهنی یا زمان بر شدن ارزیابی جلوگیری شود.
 مترجمان مبتدی برای جلوگیری از فراموشی یا درک بهتر قسمت های مختلف متن بهتر است همزمان با ارزیابی متن مبدأ، متن اصلی را  ویرایش  و اصلاح کنند. 

سخن آخر

برای ارزیابی کیفیت ترجمه باید نکات مهم از جمله انتقال درست معنا و مفهوم، روان و خوانا بودن متن، حفظ سبک و لحن نوشتار، رعایت علائم نگارشی و قواعد دستوری را رعایت کرد. در این محتوا درباره معیارهای اصلی و لازم برای ارزیابی کیفیت ترجمه صحبت کردیم. مترجمان با آگاهی و رعایت این نکات می توانند کیفیت ترجمه خود را ارزیابی کنند و به یک مترجم خوب و بی نقص تبدیل شوند.